KOMUNITETI TURK NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË SË VERIUT

Rajoni i Maqedonisë, i cili në periudhën osmane përfshinte vilajetet e Selanikut, Shkupit dhe Manastirit, ka qenë objekt diskutimesh gjatë historisë për nga struktura etnike dhe kufijtë gjeografikë. Zona e Maqedonisë, e cila në periudhën osmane shtrihej në një sipërfaqe prej 67.741 km2, u nda midis Bullgarisë, Serbisë dhe Greqisë me nënshkrimin e marrëveshjes në Bukuresht pas luftërave ballkanike.

Gjatë historisë në Maqedoni janë vendosur popuj të ndryshëm. Midis tyre mund të veçojmë trakët, edonianët, pelagonët, dorianët, vandalët, ilirët, romakët, sllavët dhe popuj të tjerë. Bazuar në gjetjet historike dhe arkeologjike, si dhe në gjetjet e degëve të tjera shkencore, duke filluar nga viti 378 nga veriu i rajonit të Detit të Zi deri në pikën ekstreme jugore të Gadishullit Ballkanik, hunët, avarët, bullgarët, oghuzët, kapçakët, cumanët dhe peëenët. Duke u nisur nga këto shpikje, turqit janë në Maqedoni për 1640 vite. Historia e turqve në Maqedoni mund të ndahet në 4 periudha:

Turqit në Maqedoni në periudhën paraosmane (378-1292)

Turqit në Maqedoni gjatë periudhës së Selxhukut (1291-1373)

Turqit në Maqedoni gjatë periudhës osmane (1371-1912)

Turqit në Maqedoni në periudhën pasosmane (nga viti 1912)

Fluksi i turqve në Ballkan në periudhën paraosmane ishte me ndikim në dy faza të ndryshme. Në fazën e parë, shamanët turq nga Azia Qendrore, përmes veriut të rajonit të Detit të Zi dhe Danubit, emigrojnë në Ballkan. Ndërsa faza e dytë fillon në shekullin XIII me vendosjen e turqve anadollakë në Ballkan.

Në vitin 1264, sulltani selxhuk Izedin Kejkavus u strehua tek bizantinët dhe me lejen e perandorit bizantin u krijuan kushtet për vendosjen e turqve të parë anadollakë në Dobrujë dhe në jug. Menjëherë pas kësaj, një grup më i madh i ndjekësve të tij së bashku me Sari Saltuk Dede nga Anadolli u vendosën në Dobrujë dhe rrethinat. Në gjysmën e dytë të shekullit të 13-të, Khani i Altin Horde Berke dhe më pas Khani Emir Nogaj filluan të interesohen më shumë për Ballkanin, duke marrë nën mbrojtjen e tyre turqit muslimanë në Dobrujë dhe rrethinë. Në periudhën pas kësaj, të arratisurit Aydin, Saruhan dhe Karesi kaluan detin Egje dhe u vendosën në Ballkan dhe në Maqedoni.

Pas betejës së lumit Marica në vitin 1371 dhe veçanërisht pas betejës së Kosovës në vitin 1389, Maqedonia ra nën sundimin osman dhe me këtë filloi shpërngulja e popujve turq nga Anadolli në Ballkan dhe Maqedoni. Me ardhjen e turqve, urbanizimit iu kushtua rëndësi e madhe sipas kuptimit turk për qytetin dhe vakëfet.

Gjatë periudhës osmane, shumica e banorëve të Selanikut, Shkupit, Manastirit, Serezit, Velesit, Tetovës, Gostivarit dhe qyteteve dhe vendbanimeve të tjera ishin me turq.

Me tërheqjen e osmanëve nga Maqedonia, një pjesë e madhe e turqve u detyruan të shpërngulen në Anadoll. Si rezultat i asaj shpërnguljeje, sot turqit janë pakicë në Gostivar, Tetovë, Ohër, Strugë, Manastir, Kërçovë, Dibër (Qendra e Zhupës), Shkup, Veles, Valandovë, Strumicë, Radovish, Shtip dhe vendbanime të tjera.

Tabela jep të dhëna për popullsinë e Maqedonisë dhe përqindjen e përfaqësimit të bashkësive etnike.

Maqedonas1 297 98164,18%
Shqiptar509 08325,17%
Turq77 9593,85%
Rom53 8792,66%
Serb35 9391,78%
Boshnjak17 0180,84%
Vlleh9 6950,48%
Të tjerë20 9931,04%
Gjithësej2 022 547100%

Pas pavarësimit të Republikës së Maqedonisë, turqit janë organizuar në jetën politike, socio-ekonomike, kulturore dhe arsimore.

Turqit në R. e Maqedonisë ndjekin arsimin në gjuhën amtare në të gjitha nivelet, me tendencë për përmirësimin e cilësisë së arsimit dhe rritjen e numrit të shkollave ku mësimi do të zhvillohet në gjuhën amtare turke.

Informimi në gjuhën turke në Republikën e Maqedonisë bëhet përmes mediave elektronike, përkatësisht shërbimit të dytë programor të RTVM-së, si dhe përmes mediave të shkruara javore Zaman dhe Yeni Balkan. Turqit në Republikën e Maqedonisë së Veriut janë aktiv edhe në sektorin civil me mbi 50 shoqata të qytetarëve.

21 dhjetori është shpallur festë kombëtare e turqve në R. e Maqedonisë së Veriut. Që nga viti 2002, ata kanë pasur vazhdimisht përfaqësues në organet gjyqësore, ekzekutive dhe legjislative.

turci1.1
turci1.2