KOMUNITETI MALAZEZ NË MAQEDONINË E VERIUT

Nga hulumtimet historike të deritanishme, si dhe nga hulumtimet që janë në vazhdim, mund të konstatohet se marrëdhëniet maqedono-malazeze kanë traditë më shumë se dhjetë shekullore dhe nga dokumentet e shkruara historike, i pari është ai që i referohet pushtimit të Duklës nga mbreti maqedonas Samoil dhe si pasojë e atij pushtimi martesa e parë midis një maqedonase dhe një malazeze, pra vajzës së mbretit Samoil, princeshës Kosara dhe princit të Duklës Vladimir. Kjo martesë është fillimi i marrëdhënieve tradicionalisht të mira mes malazezëve dhe maqedonasve dhe sigurisht ka ndikuar në pjesëmarrjen e malazezëve në të gjitha kryengritjet e mëvonshme maqedonase, deri në luftrat Ballkanike dhe në Luftën e Dytë Botërore.

Emigrimi i malazezëve në Maqedoni ka ndodhur në disa raste, përkatësisht:

  • E para dhe më e madhja ishte në vitin 1690 me banimn e Malit të Zi të Shkupit dhe rrjedhën e lumit Pçinja;
  • Pas Luftërave Ballkanike, një periudhë e njohur si Kolonizimi i Maqedonisë;
  • Pas Luftës së Dytë Botërore, dy herë në vitin 1956 dhe pas tërmetit të vitit 1963;
  • Ka edhe një sërë imigrimesh individuale për arsye të ndryshme dhe të gjitha imigrimet e deritanishme janë për arsye ekonomike apo politike;

Të dhënat zyrtare nga regjistrimet në 50 vitet e fundit tregojnë për praninë e vazhdueshme të pakicës malazeze në Maqedoni dhe numri i tyre nga regjistrimi në regjistrim tregon shifra të ndryshme, të cilat mesatarisht variojnë nga 4000 deri në 5000.

Mali i Zi është shtet multietnik dhe multikonfesional, kështu që qytetarët e Maqedonisë me origjinë malazeze të cilët e konsiderojnë dhe e ndjejnë Malin e Zi si vend të tyre të origjinës e deklarojnë përkatësinë e tyre etnike në regjistrime dhe kështu kemi të dhëna të ndryshme në regjistrime. Përkatësisht, qytetarët e Maqedonisë me origjinë nga Mali i Zi në regjistrime e deklarojnë përkatësinë e tyre etnike, jo kombëtare, kështu që kemi pesë grupe etnike (malazez, boshnjak, kroat, shqiptarë dhe serb) dhe kështu nuk kemi një pasqyrë të vërtetë të numrit të emigrantëve në Maqedoni nga Mali i Zi.

Të dhënat e para për organizimin e emigrantëve nga Mali i Zi në Maqedoni janë të vitit 1929, kur për herë të parë u mbajt kuvendi vjetor i Shoqatës së Malazezëve në Maqedoni. Në vitet e 80-ta malazezët janë organizuar në shoqatën e serbëve dhe malazezëve në Maqedoni dhe nga 29.10.2006 është regjistruar në mënyrë të rregullt sipas ligjeve ekzistuese të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Komuniteti i Malazezëve në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Komuniteti ka Statutin dhe programin e tij dhe çdo vit mban kuvendin e tij të rregullt, ku dorëzon raportin e punës dhe propozon programin e radhës për anëtarët e tij. ZCGM është regjistruar si shoqatë joqeveritare, jopartiake dhe jofitimprurëse e qytetarëve nga Maqedonia me origjinë nga Mali i Zi, qëllimi kryesor i së cilës është ruajtja e identitetit të tyre kombëtar dhe kulturor përmes aktiviteteve të saj, si dhe realizimi i pjesëmarrjes së pjesëtarët e saj në jetën publike të Maqedonisë, të pakicës malazeze. Projektet më të rëndësishme që kanë filluar vitet e kaluara dhe janë në vazhdim janë:

1. “Karakteristikat e migrimit demografik të shtetasve të Maqedonisë me origjinë nga Mali i Zi dhe identifikimi i pakicës malazeze në Maqedoni”

2. “Marrëdhëniet maqedono-malazeze nga mesjeta e deri më sot”

3. “Rrjeti i Shoqërisë Multikulturore”

Që nga ky vit janë iniciuar dy projekte të reja që kanë të bëjnë me ruajtjen e trashëgimisë kulturore malazeze dhe marrëdhëniet maqedono-malazeze me këto tituj pune:

1. “Në shtigjet e Shën Vladimirit”

2. “Monografi për Shën Vladimir Duklanskin”

Komuniteti disponon zyret e veta në rrugën “Mito Haxhivasilev Jasmin” nr.16/1, 1000 Shkup dhe ka ueb faqen e vet www.zcgm.mk

KOMUNITETI I EGJIPTIANËVE TË BALLKANIT NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË SË VERIUT

Egjiptianët ballkanikë janë pasardhës të egjiptianëve të vjetër, të cilët janë vendosur në këto zona që në kohët e lashta, shekulli XIII p.e.s., me pushtimet e faraonit Sesothris (që mendohet të jetë Ramses II), siç shkruan babai i historisë Herodoti.

Ekzistenca e ndërgjegjes etnike egjiptiane në Maqedoni dhe në Ballkan, në kohën e ringjalljes kombëtare tek të gjithë popujt ballkanikë (fillimi dhe mesi i shekullit XIX), dëshmohet nga një letër e botuar më 8 gusht 1867, në gazetën Maqedonia e botuar në Kostandinopojë, e cila është e nënshkruar nga “Një Egjiptian” nga Prilepi. Arkeologjia na ofron edhe më shumë dëshmi materiale për ekzistencën dhe kulturën e Ballkano-Egjiptianëve.

Është interesante se në Ohër u gjet një tempull kushtuar perëndeshës egjiptiane Isis, i cili daton nga shekulli III para erës sonë dhe sot nga ai tempull ruhet statuja e perëndeshës Isis, e cila mund të shihet në ekspozitën arkeologjike në muzeun e Ohrit.

Një nga treguesit bazë, por jo vendimtar për veçantinë e çdo grupi etnik, është gjuha, por ky komunitet nuk ka një gjuhë të veçantë në Gadishullin Ballkanik, pjesëtarët e kësaj bashkësie etnike flasin gjuhët e rrethinës. zonë ose nga kanë emigruar në të kaluarën e afërt psh. në Ohër dhe Strugë flasin gjuhën shqipe në dialektin toskë, në Dibër në dialektin gega, në Kërçovë dhe Manastir flasin gjuhën maqedonase dhe një pjesë edhe turqisht, kjo dukuri shpjegohet me faktin se egjiptianët jetojnë në qendrat e vendbanimeve si një pakicë e rrethuar me shumicën, ku kontaktet janë të përditshme dhe asimilimi i gjuhës është një pasojë krejtësisht normale.

Ajo që karakterizon kulturën materiale janë profesionet.

Me farkëtari merreshin pjesëtarët e komunitetit të egjiptianëve ballkanikë. Ndër veglat dhe pajisjet tradicionale që përdornin farkëtarët duhet të përmendim: vatrën, fryrësin, kudhrën, koritën ftohës të hekurit, llojet e ndryshme të çekiçëve, darët dhe gërshërët.

Egjiptianët ballkanikë jetonin dhe jetojnë një jetë stacionare në zonat urbane dhe rurale, në rajon më së shumti janë të përqendruar në vendbanimet urbane, në qendra apo pazare. Shtëpitë e egjiptianëve që jetojnë në qytete karakterizohen nga fakti se ishin në një ose më shumë kate, ku kati përdhesë, kati i parë përdorej zakonisht si punishte (kryesisht farkë) ose dyqan për shitjen e produkteve.

Mobiljet tradicionale të egjiptianëve në rajon ishin të ngjashme me mobiliet e grupeve të tjera etnike myslimane në rajon dhe më gjerë, të cilat karakterizoheshin me tapet për ndenjëse dhe mangall për ngrohjen e dhomës, etj.

Ushqimi ritual është karakteristik për egjiptianët. Pothuajse në të gjitha zakonet për momentet më të ndjeshme të ciklit jetësor gjendet një bukë tradicionale, të cilën egjiptianët e quajnë “Qaia”, e cila simbolizon kultin e ushqimit me drithë, pjellorinë dhe mirëqenien.

Arti popullor gojor i egjiptianëve është shumë i pasur dhe i larmishëm, me tregime popullore, legjenda, këngë e valle popullore etj. Muzika halgiane është e paimagjinueshme pa interpretuesit egjiptianë, të cilët janë disa nga mjeshtrit më të mirë të kësaj fushe. Vallet popullore të egjiptianëve karakterizohen nga ritmi i tyre, vallet janë të ngadalta dhe të rënda me përshpejtim gradual. Ka valle burrash, grash dhe të përziera, më të njohura janë Beracheto, Devolicheto, Gjusmeoke, Sirto, Babo e të tjera, ndërsa interpretuesit më të njohur të Teshkotos janë Majovci nga Dibra. Këto valle luhen me bori, daulle, klarinetë, fizarmonikë, violinë dhe instrumente të tjera.

Kultura shpirtërore shënohet nga zakonet e lindjes, zakonet e sunetit, zakonet e dasmës dhe zakonet kalendarike. Karakteristikë për egjiptianët është se festojnë festa nga feja islame, përkatësisht Ramazan Bajramin, Kurban Bajramin dhe besimi i krishterë Shën Athanasius-Thanasovden (në këtë festë më 29 janar, festuesit blejnë gjela natën përballë Thanasovdenit, gjeli duhet të kalojë natën i gjallë në shtëpi që në mëngjes të këndojë), Letniku, Dita e Shën Gjergjit dhe Shën Naumi – ata rregullisht i sjellin dhurata manastirit dhe shenjtorit dhe disa sjellin një qengj tri herë rreth manastirit, të shoqëruar me muzikë.

Vendbanime funksionale, shenjtëria e zjarrit, rregullat e mikpritjes, forca e familjes, vlera mbrojtëse e të afërmve, ndikimi i familjes udhëheqëse, autoriteti patriarkal, respekti i gruas, përkushtimi i gruas ndaj familjes. përgjegjësitë, shqetësimi për nderin dhe reputacionin, etj. e gjithë kjo është e rrënjosur thellë në sfondin e jetës së përditshme të të gjithë popujve dhe komuniteteve ballkanike që nga periudha e lashtë e Ballkanit, për të cilën një pjesë e madhe “u mor nga Egjipti”, siç tha Herodoti babai i historisë dhe etnografisë, shekulli V para Krishtit.

Trupi i perëndeshës egjiptiane Isis, i gjetur në Ohër.

Vallja më e njohur maqedonase “Teshkoto” e interpretuar në mënyrë autoktone nga Majovitët.

Detajet e një dhome tradicionale mysafirësh të egjiptianëve ballkanikë.

Piramida KUD, në Shoqatën e Egjiptianëve në R. e Maqedonisë së Veriut.